Khám phá Tiên Yên: Địa điểm lịch sử trên đường số 4
Cập nhật: 13/07/2016
Trên địa bàn xã Điền Xá, ngoài di tích lịch sử núi Khe Giao - nơi Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của Tiên Yên được thành lập (tháng 10-1948) còn có địa điểm lịch sử trận chiến thắng Điền Xá trên đường số 4 (ngày 4-3-1949).

Đây được coi là “Con đường lửa”, minh chứng cho tinh thần đấu tranh anh dũng của quân dân các dân tộc vùng Đông Bắc Tổ quốc.

Theo hồ sơ di tích trận chiến thắng Điền Xá trên đường số 4, đường số 4 khi đó dài trên 300km, tính từ Mũi Ngọc (Móng Cái) qua các địa danh Quảng Hà, Đầm Hà, Tiên Yên (Quảng Ninh); Đình Lập, Na Sầm, Thất Khê (Lạng Sơn); Thạch An và kết thúc tại TX Cao Bằng (Cao Bằng). Địa điểm diễn ra trận phục kích chiến thắng oanh liệt trên đường số 4 kéo dài khoảng 2km, từ thôn Nà Chù (Km14) đến thôn Khe Cầu (Km16), thuộc xã Điền Xá. Chiến thắng Điền Xá xảy ra trong bối cảnh ta phải phá tung thế kìm kẹp của giặc. Đó là, các tổ chức phản động do Pháp lập nên như Xứ Nùng tự trị của Voòng A Sáng, hành lang Mán phản động do bọn phỉ Bàn Đức Thắng nổi tiếng tàn độc cầm đầu. Những tổ chức này tạo thành xung lực chia cắt quân ta giữa Đông Bắc với Việt Bắc và an toàn khu của Trung ương Đảng tại Bắc Giang. Bởi vậy, Liên khu uỷ 1 chủ trương “mở rộng chiến trường về phía Đông Bắc.

Tháng 3-1949, Trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch Đông Bắc 2, chiến trường chính trên đường số 4, đoạn từ Tiên Yên đến Đình Lập. Các lực lượng tham gia chiến dịch được giao 3 nhiệm vụ: Đập tan bọn ngụy Voòng A Sáng; chặn đánh địch trên đường số 4; bám chắc và giữ vững cơ sở hiện có ở vùng biên giới. Biết địch chuẩn bị tập trung chuyển quân từ Tiên Yên đi Lạng Sơn, quân ta quyết định mở trận phục kích tại Điền Xá đến Châu Sơn. Sáng ngày 4-3-1949, một đoàn xe vận tải của Pháp gồm 30 chiếc chở một tiểu đoàn lê dương, đây là đơn vị đặc biệt tinh nhuệ của địch được đào tạo bài bản lọt vào trận địa. Đúng 9 giờ sáng, quân ta phục kích ở 2 bên sườn núi nhất loạt nổ súng. Sau 30 phút chiến đấu, ta tiêu diệt tại chỗ 125 tên địch, phá 16 xe vận tải quân sự, thu 68 súng, 2 máy vô tuyến, bắt sống 25 lính Âu Phi. Sau trận phục kích này, đoạn đường số 4 qua Tiên Yên trở thành nỗi kinh hoàng của giặc Pháp. Chiến thắng này được Đại tướng Võ Nguyên Giáp gửi thư khen ngợi.

Năm 2004, địa điểm lịch sử trận chiến thắng Điền Xá trên đường số 4 được UBND tỉnh ra Quyết định công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh. Sau gần 70 năm, “Con đường lửa” xưa kia nay tràn đầy màu xanh của rừng cây, ruộng lúa; hai bên đường có nhiều ngôi nhà kiên cố, khang trang. Ông Tô Văn Đức (sinh năm 1934), nguyên Chủ tịch UBND xã Điền Xá thời kỳ những năm 70 thế kỷ trước, tự hào: Tôi sinh ra và lớn lên ở xã Điền Xá. Khi trận đánh ở xã Điền Xá diễn ra, tôi vẫn còn là một cậu thiếu niên. Tuy nhiên, sau này lớn lên, tôi và người dân nơi đây rất tự hào về thế hệ đi trước. Bây giờ càng tự hào hơn trước những nỗ lực của Đảng uỷ, chính quyền và nhân dân xã trong việc xây dựng quê hương đổi thay như ngày hôm nay...

Cùng chúng tôi ôn lại những câu chuyện về chiến thắng trên con đường số 4, ông Tô Văn Đức, chia sẻ: Người dân trong xã mong muốn có một tượng đài chiến thắng, hay một tấm bia đặt tại quãng đường diễn ra trận đánh nổi tiếng Điền Xá, để cho thế hệ sau biết được tinh thần đấu tranh bất khuất, hào hùng của quân và dân các dân tộc vùng Đông Bắc Tổ quốc.

Bà Nguyễn Thị Thanh Thuỷ, Trưởng Phòng VH-TT huyện Tiên Yên, cho biết: Để phát huy giá trị di tích này, huyện dự kiến sẽ xây dựng Nhà bia di tích, kết nối với di tích lịch sử núi Khe Giao. Công trình đầu tư, tôn tạo di tích Trận chiến thắng Điền Xá trên đường số 4 đã được huyện đưa vào lộ trình đầu tư công vào năm 2017...

Báo Quảng Ninh